TÜRKİYE’DE YOKSULLUKLA MÜCADELEDE KAMUSAL SOSYAL YARDIMLAR VE BİR KURUM İNCELEMESİ SOSYAL YARDIMLAŞMA ve DAYANIŞMA VAKIFLARI
Author :
Abstract
Geçmişten günümüze toplumları olumsuz etkileyen sosyal sorunların başında yoksulluk gelmektedir. Devletlerin yoksullukla mücadelede kullandığı temel araçların başında kamusal sosyal yardımlar yer almaktadır. Türkiye’de devletin yoksullukla mücadelede uyguladığı kamusal sosyal yardım politikalarının hayata geçirilmesinde en kapsamlı faaliyetler Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları aracılığıyla yürütülmektedir. Çalışma, bu vakıfların kurumsal yapısı ve sosyal yardım hizmetlerini incelemektedir. Yapılan inceleme neticesinde vakıfların kurumsal yapısına ilişkin olarak Türkiye’de yoksulluğun giderek arttığı 1980 yılı sonrası dönemde “3294 Sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu” kapsamında kurulduğu; idaresinin illerde valiler, ilçelerde kaymakamların başkanı olduğu mütevelli heyetlerince gerçekleştirildiği; bütçelerinin büyük bir bölümünün 3294 Sayılı Kanun kapsamında kurulan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’ndan aktarılan kaynaklardan oluştuğu; insan kaynağı seçiminde vakıf mütevelli heyetlerinin karar verici olduğu ve çalışanların “4857 Sayılı İş Kanunu” hükümlerine tabi olduğu; denetiminin Vakıflar Genel Müdürlüğü, İç İşleri Bakanlığı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca yapıldığı; yerelden yönetim birimi gibi görünmesine rağmen merkeziyetçi karakterinin baskın olduğu; hizmet sunumunda belirlediği temel kriterlerin başında muhtaçlık tespitinin geldiği görülmüştür. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından sunulan kamusal sosyal yardım türleri ise aile, eğitim, sağlık, yaşlı ve engelli, proje ve özel amaçlı yardımlar başlığı altında toplanmaktadır.
Keywords
Abstract
The poverty has been at the top of the social problems that negatively affects societies from the past to the present. Public social assistance is one of the main tools used by states to combat poverty. In Turkey, the most comprehensive activities in the implementation of the state's public social assistance policies in the fight against poverty are carried out through social assistance and solidarity foundations. The study examines the institutional structure and social assistance services of these foundations. As a result of the examination, it was determined that the foundations were established in accordance with the social assistance and solidarity Promotion Law No. 3294 in the period after 1980, when poverty in Turkey was increasing. It has been determined that the administration of the foundations is carried out by the board of trustees headed by the governors in the provinces and the district governors in the districts. It has been determined that a large part of the budgets of the foundations consists of the resources transferred from the Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund established within the scope of Law No. 3294. It has been understood that the boards of trustees of the foundations are the decision-makers in the selection of human resources of foundations and that the employees are subject to the provisions of the "Labor Law No. 4857" and that the inspections are carried out by the General Directorate of Foundations, the Ministry of Internal Affairs and the Ministry of Family, Labor and Social Services. Although foundations seem to be local administrative units, it has been observed that their centralist character is dominant, and the determination of neediness comes first among the basic criteria they determine in service delivery. The types of public social assistance provided by Social Assistance and Solidarity Foundations are grouped under the headings of family, education, health, elderly and disabled, project and special purpose aids.
Keywords
- AÇSHB (2019). 2018 Yılı Faaliyet Raporu.
- AÇSHB (2019). 2018 Yılı Faaliyet Raporu.http://www.sp.gov.tr/upload/xSPRapor/files/RqI2i+ACSHB_2018_FAALIYET_RAPORU.pdf. Son Erişim Tarihi: 14.07.2020.
- AÇSHB (2020a). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflar. https://www.ailevecalisma.gov.tr/sygm/genel-mudurluk/sosyal-yardimlasma-ve-dayanisma-
- vakiflari/. Son Erişim Tarihi: 10.08.2020.
- AÇSHB (2020b). Sık Sorulan Sorular. https://www.ailevecalisma.gov.tr/sss. Son Eriştim Tarihi: 14.08.2020.
- AÇSHB (2020c). 2019 Yılı Faaliyet Raporu.http://www.sp.gov.tr/upload/xSPRapor/files/pijZ2+ACSHB_2019_Faaliyet_Raporu.pdf. Son Erişim Tarihi: 14.07.2020.
- ASPB (2017). 2016 Yılı Faaliyet Raporu.https://ailevecalisma.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2016-yili-faaliyet-raporu.pdf.
- Coşkun, N. (2005). “Türkiye’de Yoksulluk: Bölgesel Farklılıklar ve Yoksulluğun Profili”, (Ed.Haluk Erlat), Bölgesel Gelişme Stratejileri ve Akdeniz Ekonomisi, ss.181-198, Türkiye Ekonomi Kurumu, Ankara.
- Çengelci, E. (1993). “Sosyal Refahın Gerçekleşmesinde Sosyal Yardımların Rol ve Önemi”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, 11(1-2-3), 9-34.
- Dİ (2020). Global Humanitarian Assistance Report 2020. https://devinit.org/resources/global- humanitarian-assistance-report-2020/. Son Erişim Tarihi: 15.08.2020.
- DPT (2001). VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı: Sosyal Hizmetler ve Yardımlar Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Yayınları, Ankara.
- Gül, H. & Şen, B. (2018). “Yoksulluk: Tanım, Olgu ve Yaklaşımlar”, (Ed. Bülent Şen ve Mustafa Özcan Taşkesen), Yoksulluk ve Sosyal Hizmet, ss.11-29, Eğitim Yayınevi, Konya.
- Gülmez, M. (2009). “İnsan Hakları Olarak Sosyal Haklar ve Sosyal Haksızlıklar”, I. UluslararasıSosyal Haklar Sempozyumu Bildiriler, 22-23 Ekim 2009, (Ed. Nergis Mütevellioğlu ve diğerleri), Belediye-İş Sendikası, 3-17, Antalya.
- İkizoğlu, M. (2002). “Yoksulluk ve Sosyal Yardım İlişkisi: Ankara Mamak İlçesinde Ampirik Bir Araştırma”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 13, 86-112.
- Koray, M. (2008). Sosyal Politika, İmge, Ankara.
- Kovancı, O. (2003). “Hayır Anlayışından Sosyal Devlete: İngiliz Yoksul Yasaları”, Mülkiye, 27(239), 255-278.
- Kule, H. & Es, M. (2005). “Türkiye’de Kentsel Yoksulluk: Kocaeli Örneği”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 259-300.
- OXFAM (2019). Public Good Or Private Wealth?https://www.oxfamamerica.org/static/media/files/bp-public-good-or-private-wealth-210119-en.pdf.Öğülmüş, S. (2011). “Sosyal Yardım Algısı ve Yoksulluk Kültürü”, Aile ve Toplum, 7(26), 83-96.
- Özbek, N. (2006). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, EGM, İstanbul.
- Salim, M. (2018). “Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Türkiye'de Yoksullara yönelik Sosyal HizmetUygulamaları”, (Ed. Bülent Şen ve Mustafa Özcan Taşkesen), Yoksulluk ve Sosyal Hizmet, ss.197- 234, Eğitim Yayınevi, Konya.
- Taş, Y. H. & Özcan, S. (2012). “Dünya’da ve Türkiye’de Yoksulluk Üzerine Bir Araştırma”,Internatıonal Conference On Eurasıan Economıes 2012, 11-13 October 2012, (Ed. Selahattin Sarı,Alp H. Gencer, Bekir Aşık, Aynura Turdalieva), Beykent University & Kyrgyzstan-Turkey Manas University & Turan University, 423-430, Almaty.
- TÜİK (2016). “Yoksulluk Çalışması 2015”, TÜİK Haber Bülteni, 21867, 1-1.http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do;jsessionid=49p1ZLlTT7g7R1wfrXcfXw2JhLlwkX6p JdJdgVc8cbLmZZrDF0m5!-78922686?id=21867. Son Erişim Tarihi: 02.08.2020.
- TÜİK (2017). “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2016”, TÜİK Haber Bülteni, 24579, 1-1.http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do;jsessionid=LYQzh1pQ2rC6llHbBTfQ9NsLTN5yhX BvGcQnD6NTl3bt2kNBM6jw!985759792?id=24579. Son Erişim Tarihi: 02.08.2020.
- TÜİK (2019). Gelire Dayalı Yoksulluk İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1013. Son Erişim Tarihi: 02.08.2020.
- Türk-İş (2020). Ağustos-2020 Açlık ve Yoksulluk Sınırı. http://www.turkis.org.tr/dosya/GbHh87y1fYOw.pdf. Son Erişim Tarihi: 15.08.2020.
- UNDP (2019). Global Multidimensional Poverty Index 2019. http://hdr.undp.org/sites/default/files/mpi_2019_publication.pdf. Son Erişim Tarihi: 15.08.2020.
- Yuvalı, E. (2018). “Hak Temelli Sosyal Yardım ve Klientalizm”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 135, 383-404.
- Zastrow, C. (2013). Sosyal Hizmete Giriş (Haz. Aslıhan Aykara ve diğerleri), Nika, Ankara.
- “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 09.11.1982, Sayı: 17863.Bağlanması Hakkında Kanun”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 10.07.1976, Sayı: 15642.
- “3294 Sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 14.06.1986, Sayı: 19134.
- “2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 27.05.1983, Sayı: 18059.
- “5737 Sayılı Vakıflar Kanunu”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 27.02.2008, Sayı: 26800.
- “4271 Sayılı Türk Medeni Kanunu”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 08.12.2001, Sayı: 24607.
- “633 Sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KanunHükmünde Kararname”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 08.06.2011, Sayı: 27958 (Mükerrer).
- “703 Sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve KanunHükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 09.07.2018, Sayı: 30473 (3.Mükerrer).
- “15 Numaralı Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih: 04.08.2018, Sayı: 30499.
