Author :
Abstract
Medya içeriklerinin, görsel, işitsel ve metin olarak dijital mecrada kolaylıkla dolaşıma sokulması, birçok kullanıcı tarafından paylaşılması, multimedya içeriklerinin çoğaltılabilmesi, gazeteci ve kamuoyu arasında internet üzerinden etkileşimin artması gibi yenilikler, iletişim araştırmalarında dijital medyada yer alan haberlerin de sıklıkla incelenmesine sebebiyet vermektedir. Haber metinlerinin sadece haber sitelerinde değil aynı zamanda sosyal medya hesaplarında da yer alması, paylaşılan haberlerin geleneksel medya pratiklerine göre çok daha hızlı şekilde paylaşımına neden olmaktadır. Bu nedenle, dijital ortamda gerçekleşen gazetecilik pratikleri, hızlı olma, tıklanma kaygısı, geri kalmama gibi içgüdüler üzerinden şekillenmeye başlamıştır. Özellikle Google üzerinden yapılan aramalarda üst sıralarda yer alma isteği, birçok haber sitesinde oldukça önem taşımaktadır. Durum böyle olunca, yazılan haber ve kullanılan medya içeriklerinin etik kaygılardan uzaklaşması durumu söz konusu olmaktadır. Yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi, mekân ve zaman fark etmeksizin internet erişimi olan herkesin bu içeriklere ulaşılabiliyor olması aslında eskisine nazaran çok daha fazla dikkat gerektirmektedir. Buradan yola çıkarak, medyada önemli bir temsil sorunu bulunan çocuklarla ilgili haberlerin gözden geçirilmesi uygun görülmüştür. Bu çalışmada, 2018 ve 2020 yılları arasında, ana akım medya olarak nitelendirilen Hürriyet, Milliyet ve Sabah gazetelerinin çevrimiçi versiyonlarında bulunan 30 haber örnekleminde, nitel ve nicel içerik analizi uygulanmıştır. Haber konuları, ‘hırsızlık’ başlığı ile verilen haberlerden seçilmiştir. Araştırmada cevabı aranan sorular şu şekildedir: -Suça itilmiş çocuklarla ilgili haberlerde nasıl bir dil kullanılmaktadır? -Haberlerin tutumu çocuk taraflı mıdır? -Görüntü ve metinde çocukların kimlikleri açıklanmış mıdır? -Haberlerde çocukların da açıklamalarına başvurulmuş mudur? -Haber kaynakları nelerdir? -Uzman görüşü alınmış mıdır? -Çocukların haber aktörü olarak temsil ediliş şekilleri hakkında neler söylenebilir? Araştırmada oluşturulan kategoriler ise şu şekildedir: Haber sayıları, haber dili, haber kaynakları, haberde metin ve görsel ilişkisi. Sonuç olarak, elde edilen araştırma verileri doğrultusunda araştırma soruları yanıtlanmıştır. Destekleyici veriler elde edilmiş, çocuğun dijital medyada temsili üzerine etik ve habercilik pratikleri kapsamında öneriler getirilmiştir. Makale konusu ve araştırma örneklemi, güncelliği ve dijital medyadaki habercilik pratikleri üzerinden işleniş biçimi açısından özgünlük değeri taşıdığı düşünülmektedir.
Keywords
Abstract
In communication researches, news in digital media are frequently examined. Because, Media contents are easily circulated in digital media as visual, audio and text,shared by many users,multimedia contents can be reproduced,there is an online interaction between the journalist and the public. The fact that news texts are included not only on news sites but also on social media accounts causes the shared news to be shared much faster than traditional media practices. So, in digital journalism practices have shaped by requests such as being fast, anxienty about clicking and not being behind. Many news sites have desire to rank high in searches on Google and this situation is very important for them. So, it is possible that the news written and the media content used diverge from ethical concerns. Journalists should be much more care than before because, everyone has internet access regardless of age, gender, education level, place and time. Based on this, it was deemed appropriate to review the news about children who have an important representation problem in the media. In this study, between 2018 and 2020 years, qualitative and quantitative content analysis will be applied to 30 news samples found in online versions of Hürriyet, Milliyet and Sabah newspapers, which are considered as mainstream media. News topics are selected from the news with the “theft” title. The questions to be answered in the research are as follows: -What kind of language is used in the news about children who are pushed into crime? - Is the attitude of the news child-biased? - Have the identities of the children been revealed in the image and text? - Have the statements of children been consulted in the news? - What are the news sources? - Has expert opinion been received? -What can be said about the way children are represented as news actors? The categories created in the research are as follows: News issues, news language, news sources, text and visual relation in news. As a result, research questions will be answered in line with the research data obtained. If supportive data are obtained, suggestions will be made within the scope of ethics and journalism practices on the representation of the child in digital media. It is thought to have a value of originality in terms of the article subject and research sample, its timeliness and the way it is processed through the journalism practices in digital media.
Keywords
- Tam bu noktada Ayşe İnal’ın yapısal yanlılık kavramından bahsetmek yerinde olacaktır. İnal’a göre; “Buanlayışı benimseyenlerin, tarafsız ve nesnel gazetecilik anlayışları içinde yorum olarak neyi kastettikleriaçık. “Ben böyle düşünüyorum” ifade biçiminin habere girmemesi, diğer bir deyişle haber metinleri içindebirinci tekil şahsa dayanan anlatımın kullanılmaması, tarafsız sunumun sağlanması için yeterli bir koşulolarak görülmekte. Oysa gazeteciler böylesi anlatım biçimlerinden kaçınarak pekâlâ “yorum” yüklü, “taraflı” ve hiç de “nesnel” olmayan haberler yazabilmektedirler”(İnal, 1995:113).
- Suça yönelmiş çocuklara ilişkin inşa edilen haber metinlerinin içerisinde kullanılan fotoğraf ve videolar,haber aktörü haline gelen çocukların kimliklerinin açığa çıkmasına neden olmaktadır. Ayrıca, habermetinlerinin içerisinde kısaltılarak veya kısaltmadan verilen isimler, ayrıntılı muhit betimlemeleri de olayailişkin aktör ve adresin açıkça anlaşılır hale gelmesine yol açmaktadır. Örneğin, Sabah gazetesinin 21 Mart2018 tarihli “Ağabey Katili Çocuğa 10 Yıl Hapis Cezası” başlıklı haber metni içerisinde ağabeyin adı vesoyadı açıkça verilmiş, suça yönelen çocuğun adı açıkça verilmiş fakat soyadı kısaltılarak verilmiştir. Buhaber, kimlik anlaşılabilirliği kategorisinde değerlendirilmiştir. Sabah gazetesinin 19 Kasım 2017 tarihli“Karakol bahçesinde, 13 yaşındaki çocuk, 14 yaşındaki çocuğu vurdu” başlıklı haber metni içerisinde,isimler kısaltılarak verilmiştir. Fakat olayın geçtiği mahalle ve cadde açıkça verilmiştir. Bu haber ise, adres anlaşılabilirliği kategorisinde değerlendirilmiştir.
- Hürriyet gazetesinin 6 Aralık 2017 tarihli, 'Çocuk şoföre' 4 yıl 2 ay hapis” başlıklı muhabir kaynaklı birhaberinde, olayın geçtiği ilçe verilmiş ve suça yönelen çocuğun aile yakınlarının sansürsüz fotoğrafıyayınlanmıştır. Bu haber de adres ve kimlik anlaşılabilirliğine örnek olarak değerlendirilmiştir. Milliyetgazetesinin ise, 22 Eylül 2018 tarihli “Dehşet apartmanı! Annesini aldattığını düşündüğü babasını...” başlıklıhaberinde, suça yönelen çocuk ve mağdurun ismi açıkça verilip soy adı kısaltılmıştır. Çocuğun fotoğrafıhaber metni içerisinde yer almamaktadır fakat mağdur baba ve annenin fotoğrafları sansürsüz açık şekilde verilmiştir. Buna göre, haber kimlik anlaşılabilirliği kategorisinde değerlendirilmiştir.
- Aynı videoda hem haber aktörü çocuk, ham mağdur hem de diğer kategorisinde değerlendirilen olay anıveya sonrası görüntüler verilebilmektedir. Örneğin, Hürriyet Gazetesi’nin 20 Eylül 2018 tarihli “Şoke edenolay! 10 yaşındaki çocuk komşusunu öldürdü” başlıklı haberinin video içeriğinde, çocuğun kullandığı silah ve mermiye kadar ayrıntı gösterilmiştir.
- Suça yönelmiş bir çocuk, aynı haber metni içerisinde hem mağdur hem de suçlu kategorisinde yeralabilmektedir. Örneğin Milliyet Gazetesi’nin 11 Eylül 2019 tarihli “Çocuk hırsızı yakalayıp önce itirafettirdiler sonra dövdüler” başlıklı haberi buna örnek olarak gösterilebilmektedir. “Mahallenin gençleriyakaladı” video başlığı ile ise, ‘suçlu’ çocuğu yakalayan, döven ve videosunu çeken kişiler adeta başarılı biriş gerçekleştirmişlermiş gibi övülesi bir anlam yüklenmiştir. Haber metninde, suçlu olarak tanımlanan çocuk,hırsızlık yaptığı gerekçesi ile başkaları tarafından dövülen ve video resminde mavi ceketli olarak görünen Haber Aktörü
- Milliyet gazetesinin 11 Eylül 2019 tarihli ve “Lisede kantinci çırağı dehşeti; 4 öğrenci yaralı” başlıklıhaberinin video içeriğinde, açık adres verilmiştir. Ayrıca olayın gerçekleştiği bir lisede aynı yaş grubundaolan fakat farklı pozisyonlar içerisinde bulunan çocuklar çırak ve öğrenci olarak da keskin bir dillebirbirinden ayrılmıştır. Videoda sadece olay yeri gösterilmiştir. Mağdur, suça yönelen çocuğun ya da her iki tarafın da yakınlarının görüntüleri bulunmamaktadır.
- Örneğin, Hürriyet gazetesinin 9 Ocak 2018 tarihli “Çocuk Katillerin 15 Yaşında Olanına 17 Yıl” başlıklıhaberinde, çocuğu direkt ‘katil’ olarak nitelendiren bir başlık alınması çalışma kapsamında dikkate değerörnekler arasında yer almaktadır. Milliyet gazetesinin 11 Eylül 2019 tarihli video haberi ise, “Suç MakineleriUslanmıyor” başlığı ile servis edilmiştir. Bu amaçla suça yönelen çocuğu, ‘suç makinesi’ betimlemesi ile ifade eden başlıkta suç/lu kelimesi kodlamada yer almıştır.
- 2017-2020 yıllarına ait ve en fazla tıklanma sayısına sahip olan Milliyet, Hürriyet ve Sabah gazetelerininçevrimiçi versiyonlarında yer alan 30 haberin nitel ve nicel içerik analizi yapılmıştır. Bu bağlamda belirlenen 9 kategori şu şekilde oluşturulmuştur:
- Alankuş, S (2007). “Önsöz Neden Çocuk Odaklı Habercilik Kitabı”, Hazırlayan: Sevda Alankuş, Çocuk Odaklı Habercilik, İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
- Alankuş, S. (2007). Çocuk Hakları Ve Gazetecilik Uygulamaları, Hak Temelli Perspektif Unıcef, Dublin Teknoloji Enstitüsü.
- Aries P. “L’enfant Et La Vie Familiale Sous L’ancien Regime”, Editions du Seuil, Paris, 1973: 29-74.
- Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi, Teknikler ve Örnek Çalışmalar, Siyasal Kitabevi, Ankara.
- Cangöz, İ. (2007). “Haberde Çocuk Birey”, Hazırlayan: Sevda Alankuş, Çocuk Odaklı Habercilik, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Değirmencioğlu, S. (2007). “Çocuk Hakları Penceresinden Basın: Eleştirel, Katılımcı ve Yapıcı Bir Bakış”, Hazırlayan: Sevda Alankuş, Çocuk Odaklı Habercilik, İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
- Değirmencioğlu, S. (2010). “Medyada Çocuk Emeği ve Reklamların Çocuk İşçileri”, Türkiye’de Çocuk Emeği, Der. Kemal İnal, İstanbul: Ütopya.
- İnal, A. (1995). “Yazılı Basın Haberlerinde Yapısal Yanlılık Sorunu”, Toplum ve Bilim, Sayı: 67:111-134.Karakehya, H. (2013). “Yazılı Haber Medyasında Suçun Temsili”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C.71(1):731-744, İstanbul.
- Salman, U.A. (2019). Haberde Çocuk-Çocuk Odaklı Habercilik El Kitabı, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul.
- https://www.hurriyet.com.tr/gundem/10-yasindaki-cocuk-silahli-saldiri-duzenlendi-1-olu-40962989 Erişim Tarihi: 08.09.2020
- https://www.hurriyet.com.tr/gundem/115-bin-liralik-ziynet-esyasi-hirsizligi-suphelisi-kadinlar-ve-cocuk- kamerada-41586591 Erişim Tarihi: 08.09.2020
- https://www.hurriyet.com.tr/gundem/5-lira-calan-cocugun-10-yil-hapsi-istendi-40482017 Erişim Tarihi: 08.09.2020
- https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ankarada-motosikletli-kapkac-suphelileri-yakalandi-41567469 Erişimhttps://www.hurriyet.com.tr/gundem/cocuk-katillerin-15-yasinda-olanina-17-yil-40705004 Erişim Tarihi:https://www.hurriyet.com.tr/gundem/cocuk-sofore-4-yil-2-ay-hapis-40670228 Erişim Tarihi: 08.09.2020 https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kucuk-hirsizlar-kamerada-biri-gozculuk-yapti-ikisi-boyle-caldi-
- 41583014 Erişim Tarihi: 08.09.2020
- https://www.hurriyet.com.tr/gundem/oyun-cinayetini-anlatti-once-bicakladim-sonra-tampon-yaptim- 40942863 Erişim Tarihi: 08.09.2020
- yakalandilar-6210450 Erişim Tarihi: 10.09.2020
- https://www.milliyet.com.tr/gundem/ortaligi-birbirine-kattilar-polisi-alarma-gecirdiler-2619652 Erişim https://www.milliyet.com.tr/gundem/yuzunu-kapatan-cocuk-hirsizi-olay-yerinde-biraktigi-ayakkabi-izi-
- yakalatti-2576176 Erişim Tarihi: 10.09.2020
- https://www.milliyet.com.tr/milliyet-tv/baba-oyaladi-kucuk-cocuk-caldi-video-4658765 Erişim Tarihi: https://www.milliyet.com.tr/milliyet-tv/bir-ayda-tam-40-kez-video-3136587 Erişim Tarihi: 09.09.2020
- https://www.milliyet.com.tr/milliyet-tv/lisede-kantinci-ciragi-dehseti-4-ogrenci-yarali-video-4643011 Erişimhttps://www.sabah.com.tr/dunya/2020/04/02/yasi-10-suc-kaydi-473-kucuk-suclu-ve-ailesi-yakalandi Erişimhttps://www.sabah.com.tr/guney/2018/03/21/agabey-katili-cocuga-10-yil-hapis-cezasi Erişim Tarihi:https://www.sabah.com.tr/istanbul/2020/06/17/cocuklarin-bisiklet-hirsizligi-kamerada Erişim Tarihi:https://www.sabah.com.tr/istanbul/2020/07/03/ozel-istanbulda-cocuk-hirsizin-lokantayi-korkuyla-soydugu- anlar-kamerada Erişim Tarihi: 13.09.2020
- https://www.sabah.com.tr/yasam/2017/11/19/karakol-bahcesinde-13-yasindaki-cocuk-14-yasindaki-cocugu- vurdu?paging=5 Erişim Tarihi: 12.09.2020
- https://www.sabah.com.tr/yasam/2018/03/05/onlarca-ayakkabi-calan-cocuk-hirsiz-yakalandi Erişim Tarihi:https://www.sabah.com.tr/yasam/2018/03/29/cocuk-hirsizi-yakalayip-once-itiraf-ettirdiler Erişim Tarihi:https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/09/20/12-yasindaki-cocuk-kardesinin-olumune-neden-oldu Erişim
